هرآنچه که باید راجع به لکنت زبان در کودکان بدانیم

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان یا ناروانی گفتار، اختلالی است در الگوی معمول سخن گفتن. لکنت انواع متفاوتی دارد. در یکی از انواع آن، فردِ دچار لکنت ممکن است یک صدا یا هجا را، به‌ویژه در ابتدای کلمه، تکرار کند. مانند: «ما- ما- مار». لکنت می‌تواند خود را به‌شکل ممتدکردن یک صدا مانند «سسسسسیر» نشان بدهد. گاهی لکنت زبان موجب قطع سخن یا از‌قلم‌افتادن یک صدا می‌شود. همچنین گاهی لکنت خود را با تکرار وقفه در میان سخن با صداهایی مانند: «آ…» یا «ام…» نشان می‌دهد.

هر کس در هر سنی ممکن است دچار لکنت زبان شود. اما بیشترین شیوع لکنت در میان کودکانی است که درحال یادگیری جمله‌سازی با کمک کلمه‌ها هستند. در‌این‌میان، پسرها بیشتر از دخترها دچار لکنت می‌شوند. ناروانیِ گفتاریِ معمول اغلب بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی آغاز می‌شود و احتمال دارد تا ۵ سالگی کودک بروز و افول داشته باشد.

درمورد یک نفر از هر پنج کودک، شدت ناروانی گفتار در یک زمان به‌اندازه‌ای می‌رسد که موجب نگرانی پدرومادر خواهد شد. از هر ۲۰ کودک یکی دچار لکنت طولانی‌تر از ۶ ماه می‌شود. اینکه لکنت یک کودک در این لحظه شدت دارد و یا اینکه بیشتر از شش ماه طول کشیده است، الزاما به این معنی نیست که لکنت در تمام عمر برای او مشکل‌ساز خواهد بود. اگر در برخورد با لکنت بدانید به‌دنبال چه مواردی باشید و چگونه به لکنت فرزندتان پاسخ بدهید، مانعی قابل‌توجه بر سر شدت‌یافتن یا دوام آن خواهید بود.1
 

علل ایجاد لکنت زبان چیست

ذهن یک کودک نوپا پر از سروصدا و همهمه‌ٔ سؤالات، دستورات و ترانه‌های کودکانه است. در دوره‌ای که کودکتان به تدریج یاد می‌گیرد که چگونه افکار خود را به اصوات قابل فهم تبدیل کند، قطعاً اشتباه می‌کند، به ویژه وقتی که خسته، هیجان‌زده یا ناراحت است. گفتار او ممکن است پر از «اوم» و «اه» باشد، یا مرتباً کلمات یا عباراتی را تکرار کند. همچنین ممکن است کودک حرف اول یک کلمه را یک یا دو بار تکرار کند. این اشتباهات کاملاً نرمال و طبیعی هستند و خودبه‌خود ناپدید می‌شوند.

گیر کردن گاه‌به‌گاه روی کلمات که به آن ناروانی گفتار نیز گفته می‌شود، باز هم با لکنت زبان واقعی فرق دارد. لکنت زبان تنها در ۵ درصد از کودکان بروز می‌کند و در کودکان نوپا بسیار غیرمعمول است. اگر فرزندتان واقعاً لکنت داشته باشد، ممکن است صدای اول یک کلمه را بکشد و بگوید «س-س-س-سرد»، یا صدا را تکرار کند، مانند «ش-ش-ش-شیر خوبه!» همچنین ممکن است دهانش را باز کند تا چیزی بگوید اما قبل از گفتن چیزی، صدا در گلویش گیر کند. در کنار این «انسداد»، ممکن است تنشی در فک یا گونه‌های او مشاهده کنید و او ممکن است به خاطر این تنش رو برگرداند یا مشتش را گره کند.

هیچ‌کس نمی‌داند چه چیزی باعث لکنت زبان می‌شود. بسیاری از محققان فکر می‌کنند که نقص‌های کوچکی در مغز کودک ممکن است در زمان‌بندی و ریتم گفتار او اختلال ایجاد کند. درست همان‌طور که بعضی از بچه‌ها در گرفتن یک توپ پرتاب‌شده مشکل دارند، برخی دیگر هم هماهنگی کلامی برای صحبت کردن با وضوح کافی را ندارند. لکنت زبان می‌تواند در خانواده‌ها ارثی باشد و در پسران نیز چهار برابر بیشتر از دختران دیده می‌شود.

اما لکنت زبان هیچ ارتباطی با ضریب هوشی ندارد و نشانه‌ٔ بد بودن سبک فرزندپروری والدین یا مشکلات روانی پنهان نیست. وقایع استرس‌زا مانند نقل مکان به خانه‌ٔ جدید یا رفتن به مهدکودک جدید می‌تواند لکنت زبان را بدتر کند، اما آنها این مشکل را ایجاد نمی‌کنند.2

علائم لکنت زبان در کودک چیست؟

رشد هر کودک متفاوت است. کودک ممکن است علائم لکنت زبان را در خود داشته باشد که بخشی از گفتار و رشد عادی او است. اگر علائم 3 تا 6 ماه طول بکشد ، ممکن است لکنت رشدی داشته باشد. علائم لکنت زبان ممکن است در طول روز و در شرایط مختلف متفاوت باشد. علائم فرزند شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

برای مثال تکرار صداها، هجا ها یا کلمات، تکرار صدا مانند : م م م م مادر

برای مثال صداهای طولانی، ببببببین

به آرامی یا با مکث زیاد صحبت می کند

صحبت هایش قطع شده یا  دهان برای صحبت کردن باز است ، اما چیزی گفته نمی شود.

در حال نفس کشیدن هستن یا در حالی که عصبانی هستن صحبت می کنند.

پلک زدن سریع چشم یا لرزش یا تکان دادن لب در هنگام صحبت کردن

 لکنت زبان هنگام خستگی ، هیجان یا تحت فشار روانی افزایش می یابد

از صحبت کردن می ترسد.3
 

والدین برای لکنت زبان کودک چه کاری می‌توانند انجام بدهند؟

کارهای زیادی هست که والدین و سایر اعضای خانواده می‌توانند برای کمک به کودک انجام دهند تا او از این مشکل گفتاری عبور کند:

فرصت‌های حرف زدن را برای او فراهم کنید؛ فرصت‌هایی همراه با آرامش، سرگرم‌کننده و لذت‌بخش.

بدون اینکه درگیر تلویزیون یا سایر مداخله‌گرها باشید، برای شرکت دادن فرزندتان در گفت‌وگو‌ها وقت صرف کنید. برای مثال، می‌توانید عادت شرکت کردن در صحبت‌های سر میز شام را به‌صورت روزانه در او ایجاد کنید.

از حرف زدن کودک‌تان انتقاد نکنید و بر درست یا دقیق حرف زدنش اصرار نورزید.

وقتی لکنت به یک مشکل تبدیل شده است، کودک را برای برقراری ارتباط کلامی یا سرگرم کردن دیگران با استفاده از کلام تحت فشار قرار ندهید. فعالیت‌هایی را پیشنهاد بدهید که تبادلات کلامی کمتری را می‌طلبند.

با حضور ذهن به آنچه کودک می‌گوید گوش بدهید، ارتباط چشمی معمول برقرار کنید، بدون نشان دادن علامتی از بی‌صبری یا ناامیدی.

در مواجهه با لکنت کودک واکنش منفی نشان ندهید، یا اینکه گفتارش را تصحیح و جمله‌اش را کامل نکنید. این مهم است که کودک متوجه شود آدم‌ها می‌توانند حتی وقتی لکنت دارند، به‌شکل مؤثری ارتباط برقرار کنند.

اگرچه، عباراتی مانند «یه نفس بکش بعد» یا «شمرده‌تر بگو» برای کمک به کودک گفته می‌شوند. اما درحقیقت کودک را نسبت به لکنت خود گوش‌به‌زنگ‌تر می‌کند، پس نباید از این توصیه‌ها استفاده کرد.

الگویی از حرف زدن آرام و شمرده باشید تا به کود‌تان کمک کنید سرعت حرف زدنش را کم کند.

از حرف زدن راجع‌به لکنت با فرزندتان هراسان نباشید. اگر سؤالی می‌کند یا نگرانی‌ خود را بروز می‌دهد، به حرفش گوش کنید. به او جوابی بدهید که بیاموزد ایجاد خلل در گفتار طبیعی است و همه‌ی آدم‌ها کم و زیاد آن را تجربه می‌کنند.1

آیا لکنت زبان نیاز به درمان پزشکی دارد

لکنت زبان در بچه‌ها معمولاً با پشت سر گذاشتن دوران کودکی رفع می‌شود، اما گاهی نیز این مشکل ادامه پیدا می‌کند. درمان لکنت زبان با رشد کودک و افزایش سن ممکن است مشکل‌تر شود. بنابراین، پیگیری برای رفع لکنت را لازم است از دوران کودکی شروع کنیم. نقش خانواده‌ و مداخلهٔ زودهنگام در بهبود و پیشگیری از انتقال لکنت به دوران بزرگسالی نیز بسیار بسیار مهم است.

همچنین مراجعه به پزشک و گفتاردرمانگر برای کودکی که مشکل جدی‌تری دارد لازم است و البته این نیاز را پزشک کودک شما تشخیص خواهد داد. پس از ارجاع به یک گفتاردرمانگر، روند مناسب‌تر درمان شروع و پیگیری خواهد شد تا به شما و کودک شما یاد ببدهد که چگونه سرعت گفتارش را کنترل کند، هنگام صحبت عضلات خود را منقبض نکند و حرف زدنش دور از فشار و تقلا باشد. به‌طورکلی، روش‌های رفع و درمان لکنت زبان به شکل زیر است:
 

روش‌ زبانی یا تلفظی

برای انجام این روش، هماهنگی‌ها بین حنجره، گونه‌ها، زبان و لب‌ها لازم است. قبل از چهار یا پنج سالگی به‌ ندرت مشخص می‌شود که یک کودک لکنت زبان دارد و کندی زبان در اثر اختلالات بدنی یا برآشفتگی‌های عاطفی، در کودک رشد می‌کند. گاهی می‌توان کندزبانی را از راه آموزش برطرف کرد، یعنی به کودک دارای لکنت آموخت که چگونه خیلی آهسته چیزی را بخواند، خیلی آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود، صحبت کند و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند.
 

روش مکمل

در این روش، به بازپروری و پرورش جنبه‌های دوگانهٔ فکری و زبانی اهمیت داده می‌شود. این روش بیشتر در مورد کودکان سه تا هفت ساله استفاده می‌شود و معمولاً نتایج خوبی دارد. هدف این روش، پرورش دوگانه‌ای از قدرت و صحت تفکر، قدرت و صحت بیان و گفتار است.
 

روش‌ روان‌درمانی

این روش‌ها در مورد کودکانی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند به کار می‌رود. اما روش‌های روان‌درمانی برای کودکان در سن‌های پایین اغلب مفید نیست.
 

روش دارودرمانی

برخی کارشناسان اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت زبان، تنش‌ها، اضطراب و هیجانات عاطفی است. به همین دلیل، داروهای آرام‌بخش می‌تواند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجانات عاطفی دور کند و در نتیجه لکنت زبان او را کاهش دهد، اما برای تجویز دارو حتماً سن و نظر پزشک کودک شما اهمیت زیادی دارد.
 

رفتاردرمانی

یک روش دیگر، تغییرات و اصلاحات رفتاری است. بر اساس نظریهٔ مدافعان این روش، یکی از علل لکنت زبان کودک، رفتارهای ناسازگار و ناهنجار اوست. به همین دلیل، در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و به دنبال آن کاهش لکنت زبان در کودک است.2

پینوشتها
1.www.chetor.com
2.www.madarsho.com
3.www.safirearamesh.com